Emoties bij kinderen – hoe help je je kind omgaan met emoties

In dit artikel lees je meer over emoties bij kinderen en hoe je je kinderen kan helpen hun emoties beter te uiten.

In mijn praktijk kom ik veel ouders tegen die moeite hebben met de emoties van hun kinderen. Allereerst wil ik ingaan op wat emoties betekenen en hoe velen van ons zijn opgevoed met betrekking tot emoties.

Het woord emotie stamt af van het Latijnse emotere, wat letterlijk Energy in Motion betekent. Emoties zijn dus energie in beweging. Emoties bestaan uit een breed spectrum van gevoelens die we omschrijven als bijvoorbeeld boosheid, verdriet, frustratie, plezier of angst. Emoties gaan gepaard met lichamelijke sensaties, die ook te meten zijn, zoals een verhoogde hartslag of aanmaak van neurotransmitters zoals oxytocine.

Emoties hebben verschillende functies. Zo zijn emoties bijvoorbeeld nuttig bij het uiting geven aan interne toestanden en expressies van het gedrag. De functie van boosheid is bijvoorbeeld dat we onze grenzen aan kunnen geven in de relatie met de buitenwereld. Vaak wordt boosheid bij kinderen echter gezien als iets slechts of iets wat opgelost moet worden.

Geen enkele emotie is per definitie goed of fout. Emoties zijn reacties op prikkels vanuit onze omgeving.
In het oordeel of een emotie goed of slecht is, zit een oordeel naar je eigen Zijn en de ander.

Wetenschappers tonen aan dat een emotie een gevolg is van de gedachte die je denkt. Dat betekent dat je jouw emoties kan leren beïnvloeden via je bewuste geest. Emoties horen bij jou als mens maar je hoeft geen slachtoffer te zijn van je (negatieve) emoties. Belangrijk is dan wel dat je geen enkele emotie afwijst. Laat de emotie in je opkomen en kijk of je er contact mee kan maken. Wat wil deze emotie mij vertellen? Je kunt contact gaan maken met je emoties en andere gedachten gaan denken zodat je andere emoties oproept.

Zelfregulatie is een mooi woord om aan te geven dat je kan leren om met je emoties om te gaan. In een gezonde zelfregulering is er een natuurlijk evenwicht tussen oplading, ontlading en rust. 

Kinderen leren zelfregulatie van hun ouders. Wat is ons echter vroeger verteld? Dat we niet mochten huilen. Dat we ons niet moesten aanstellen. Dat het niet oké is om boos te zijn. Dit alles heeft ervoor gezorgd dat veel volwassenen vandaag de dag moeite hebben met het reguleren en uiten van hun emoties. Vaak zitten er oordelen en overtuigingen op en angst voor afwijzing.

De spiegel van kinderen laat vaak zien dat wanneer ouders moeite hebben met het uiten van (negatieve) emoties, hun kinderen dit als het ware overnemen. Het kan zijn dat kinderen hun eigen emoties proberen te onderdrukken omdat ze bang zijn om niet goed genoeg gevonden te worden. Ze krijgen voorgeleefd dat emoties er niet mogen zijn. 

In veel gevallen laten kinderen echter het tegenovergestelde aan hun ouders zien. Onderdrukte emoties bij ouders kunnen via het kind gespiegeld worden. De onderliggende (onbewuste) intentie is dat kinderen willen dat hun ouders gelukkig zijn en lekker in hun vel zitten. Kinderen laten zo zien dat ouders zichzelf op bepaalde punten afwijzen. Die zelfafwijzing maakt dat ouders onbewust ook delen of emoties van hun eigen kind afwijzen.
(Dit is de visie van mijn werk als Kindertolk, gebaseerd op het werk van Janita Veneman van de organisatie PresentChild. Meer over mijn werk als Oudercoach en Kindertolk)

Hoe jij hebt leren omgaan met het uiten van emoties, is heel bepalend voor hoe jij je kind kan begeleiden in het reguleren van zijn emoties. Als je zelf wordt geraakt door de heftige emoties van je kind(eren), dan weet je dat er iets in jou wordt aangeraakt. Met andere woorden, er is iets wat jij mag loslaten of opruimen.
Jouw kind heeft een (zelf)bewuste ouder nodig, juist op die momenten dat het met zijn eigen emoties worstelt.

Het zenuwstelsel van kinderen is nog volop in ontwikkeling. Om die reden hebben kinderen vaak moeite met het zelfreguleren van emoties. Prikkelgevoeligheid speelt hierbij ook een rol. Hieronder vind je een aantal tips om je kind te helpen met het omgaan met emoties:

Emoties bij kinderen – tips voor zelfregulatie

1. Het uitgangspunt is altijd dat emoties niet goed of fout zijn, maar dat de eventuele consequenties wel of niet gewenst kunnen zijn. Denk aan kinderen die zichzelf of anderen iets aandoen, of in hun bui iets kapot maken. Als je bedenkt dat zelfregulatie een vaardigheid is die kinderen moeten leren, haal je het oordeel over de emoties en het gedrag van je kind weg.

2. Emoties straffen of negatief benoemen heeft een averechts effect. Het kind leert hierdoor ook dat emoties fout zijn. Op de lange termijn kan dit overgaan in angst om fouten te maken of angst voor afwijzing. Benoem het gedrag wat je wil aanmoedigen; dat betekent dat je laat zien hoe je kind zijn emoties op een veilige manier kan uiten. Als je jonge dreumes een broertje omver duwt omdat het een autootje wil, laat je zien welk ander gedrag in deze situatie wél gewenst is. 

3. Leer je kind goed kennen. Wanneer je merkt dat je kind altijd driftbuien heeft tijdens het boodschappen, pas jouw gewoonte dan aan en neem je kind mee op korte boodschap-uitjes. Als deze kortere uitjes goed gaan, spreek je dat uit. Je leert jezelf aan om succesmomenten in te bouwen en je kind hoort veel vaker wat het wél goed doet. 

4. Blijf kalm in een situatie waarin jouw kind heftige emoties heeft. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan, maar je kunt er alleen voor je kind zijn als jij je kalmte bewaart. Tel tot tien, doe een ademhalingsoefening of tune even in bij jezelf. Zoek naar jouw manier om rustig te blijven. Koppel jezelf los van het gedrag van je kind. Je hoeft je er niet mee te identificeren. Wat er vaak gebeurt, is dat er allerlei overtuigingen naar boven borrelen omdat je kind op jouw knoppen drukt. Beperkende overtuigingen als Ik ben geen goede moeder/vader of Wat doe ik ook altijd fout brengen je nergens. Als je merkt dat je altijd geraakt wordt en uit je slof schiet, overweeg dan om jouw emotionele ballast te leren loslaten. 

5. Zorg voor voldoende rustmomenten. Alleen vanuit rust kan een kind leren om in verbinding te zijn met zichzelf. Kinderen moeten al zoveel in deze maatschappij. Veel (hoog)gevoelige kinderen raken overprikkeld door de vele taken en verplichtingen die ze hebben. Vraag jezelf af wat écht belangrijk is. Las rustmomenten in voor je kind en het hele gezin. Een Lazy Sunday is heerlijk en zo waardevol voor de verbinding tussen ouder en kind. En ook jouw zelfbehoud hoort hierbij. Wat heb jij nodig om op te laden zodat je er voor je kinderen kan zijn? 

6. Als terugkerende activiteiten steeds strijd opleveren, stel jezelf doelen die je opdeelt in kleine stapjes. Is het ochtendritueel en op tijd naar school gaan iedere keer een reden voor strijd? Focus je op 1 ding tegelijk. Maak het jezelf niet te moeilijk. Is het écht belangrijk dat je kind aandoet wat jij hebt klaargelegd of heeft je kind een keuze? Maak afspraken met je kinderen waarin je ze enerzijds autonomie geeft en anderzijds aangeeft wat je van

ze verwacht. Iedere keer wanneer je kind een vaardigheid (aankleden zonder al te veel strijd) onder de knie heeft, spreek je dit op een positieve manier uit. Wat fijn dat je… is dan voldoende. Wees voorzichtig met het overmatig complimentjes geven. Kinderen kunnen ook dingen gaan doen om jouw goedkeuring te ontvangen. Wat je juist wil bereiken is dat je kind gaat begrijpen waarom dingen gewenst of handig zijn.

7. Kinderen leren van jou! Hoe ga jij om met emoties? Onderzoek dat voor jezelf en zet stappen indien nodig.
Je bent bij mij van harte welkom voor een Coachingsessie of Access Bars behandeling.

8. Bied je kinderen een veilige omgeving om emoties te doorvoelen en geef alternatieven. Een cursist vertelde me tijdens de oudercursus spiegelkinderen dat ze een bokszak wilde kopen voor haar zoontje. Ik vond het een gouden idee!
Soms hebben kinderen behoefte om alleen te zijn als ze boos zijn, maar zorg wel dat je in de buurt bent. Je kan er ook bij blijven zonder iets te zeggen. Jouw Zijn is zoveel belangrijker dan wat je zegt. Woorden komen toch niet binnen op dat moment.

9. Geef je kinderen de bevestiging dat het oké is om emoties te hebben. Is er iets wat ik voor je kan doen? Is een vraag die je kan stellen bij wat oudere kinderen. Je laat je kind zo aangeven wat zijn behoefte is. Niet elk kind kan dat benoemen, maar het kan het wel leren (zelfreflectie). Als je kind bedaart is, kan je het bij je nemen en vragen wat er gebeurde. Verplicht je kind nooit om sorry te zeggen voor zijn emoties! Je kan wel aanleren dat het sorry zegt voor eventueel gedrag wat vanuit de emotie is voortgekomen. Herhaal vaak genoeg dat je om je kind houdt voor wie hij is.

Indien je kind terugkerende driftbuien of woede-aanvallen heeft, is er wellicht meer nodig dan bovenstaande tips.
Zoek hulp wanneer je denkt dat je kind of jij hierin begeleiding nodig heeft.

Wat mag ik voor jou betekenen?